İçereği Atla
Parşömen Cilt VIII (Tam Sürüm): I. TBMM Dönemi

Parşömen: Cilt VIII

I. TBMM Dönemi (23 Nisan 1920 - 11 Ağustos 1923)

1. Püf Noktası: I. TBMM, **23 Nisan 1920**'de Hacı Bayram Camii'nde kılınan cuma namazının ardından dualarla açılmıştır. Bu durum, meclisin **dini ve milli** karakterini vurgular.
2. Şifreleme: I. TBMM'nin adları: **B.M.M.** (**B**üyük **M**illet **M**eclisi), Fevkalade Selahiyetlere haiz Meclis, Meclis-i Kebir. "Türkiye" ifadesi sonradan eklenmiştir.
3. Püf Noktası: **Kurucu Meclis**'tir çünkü yeni bir devlet kurmuş ve anayasa (Teşkilat-ı Esasiye) yapmıştır.
4. Püf Noktası: **Savaş Meclisi**'dir çünkü Kurtuluş Savaşı'nı yönetmiş ve zafere ulaştırmıştır.
5. Püf Noktasi: **İhtilalci Meclis**'tir çünkü İstanbul Hükümeti'ni ve saltanatı yok sayarak egemenliği millete vermiştir.
6. Püf Noktası: **Demokratik Meclis**'tir çünkü üyeleri seçimle belirlenmiş ve farklı meslek gruplarından (asker, din adamı, çiftçi, tüccar) insanları barındırmıştır.
7. Şifreleme: I. TBMM'nin karakteri: **M.İ.G.U.K.** (**M**illiyetçidir, **İ**htilalcidir, **G**üçler birliği vardır, **U**lusaldır, **K**urucudur).
8. Püf Noktası: Yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin tümü meclistedir. Buna **Güçler Birliği** ilkesi denir. Amaç, savaş döneminde hızlı karar alıp uygulamaktır.
9. Püf Noktasi: Meclisin üstünde hiçbir güç yoktur. Bu madde, **padişah ve halifenin** otoritesini yok saymaktadır.
10. Püf Noktası: Siyasi partiler yoktur, ancak farklı düşüncelere sahip **gruplar** vardır. Bu, ulusal birlik ve beraberliği ön planda tutma amacından kaynaklanır.
11. Şifreleme: Meclisin Yasama Yetkisi: **K.A.N.U.N.** (**K**anun **A**cil **N**asıl **U**ygulanır **N**izamı). Yani kanun çıkarmasıdır.
12. Şifreleme: Meclisin Yürütme Yetkisi: **H.Ü.K.Ü.M.E.T.** (**H**eyet-i **Ü**mera **K**ararlarını **Ü**lkeye **M**eşru **E**tme **T**ezahürü). Yani İcra Vekilleri Heyeti (Hükümet) aracılığıyla ülkeyi yönetmesidir.
13. Şifreleme: Meclisin Yargı Yetkisi: **İ.D.A.M.** (**İ**stiklal Mahkemelerinde **D**evlete **A**si Olanları **M**ahkum Etme). Yani İstiklal Mahkemeleri aracılığıyla yargılama yapmasıdır.
14. Püf Noktası: I. TBMM'de **Meclis Hükümeti Sistemi** uygulanmıştır. Bu sistemde meclis başkanı aynı zamanda hükümetin de başkanıdır ve bakanlar (vekiller) meclis içinden tek tek oylanarak seçilir.
15. Şifreleme: Meclis Hükümeti Sistemi özellikleri: **B.A.Ş.K.A.N.** (**B**akanlar tek tek seçilir, **A**yrı bir hükümet başkanı yoktur, **Ş**... (Meclis **Ş**efi hükümetin de şefidir), **K**abine sistemi değildir, **A**yrılık değil birlik esastır, **N**... (Yasama ve yürütme iç içedir)).
16. Püf Noktası: I. TBMM'nin açılış konuşmasını en yaşlı üye sıfatıyla Sinop Mebusu **Şerif Bey** yapmıştır.
17. Püf Noktası: Mustafa Kemal, Ankara Mebusu olarak meclise katılmış ve ilk meclis başkanı seçilmiştir.
18. Püf Noktası: TBMM'nin çıkardığı ilk kanun **Ağnam Vergisinin Artırılması Hakkında Kanun**'dur. Bu, meclisin öncelikli olarak ekonomik ve askeri ihtiyaçları düşündüğünü gösterir.
19. Püf Noktası: Meclisin otoritesini sağlamak ve isyanları bastırmak için **Hıyanet-i Vataniye Kanunu (Vatana İhanet Kanunu)** çıkarılmıştır. (29 Nisan 1920)
20. Püf Noktası: Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nu uygulamak için **İstiklal Mahkemeleri** kurulmuştur. Bu mahkemelerin üyeleri milletvekilleri arasından seçilmiştir. (Yargı yetkisinin kullanılması)
21. Şifreleme: İstiklal Mahkemeleri'nin görevi: **A.S.K.E.R.** (**A**sayişi sağlamak, **S**avaş kaçaklarını yargılamak, **K**anunlara uymayanları cezalandırmak, **E**... (TBMM'nin **E**mrine girmeyenleri yargılamak), **R**... (Otoriteyi **R**esmileştirmek)).
22. Püf Noktası: Asker kaçaklarını önlemek için **Firariler Kanunu** çıkarılmıştır.
23. Püf Noktası: İstanbul Hükümeti'nin ve Şeyhülislam'ın fetvalarına karşı Ankara Müftüsü **Rıfat Börekçi** ve 150 müftü tarafından karşı fetva yayınlanmıştır.
24. Şifreleme: I. TBMM'nin ilk kanunları: **H.A.F.İ.F.** (**H**ıyanet-i Vataniye, **A**ğnam Vergisi, **F**irariler Kanunu, **İ**stiklal Mahkemeleri, **F**... (**F**aaliyet olarak Rıfat Börekçi fetvası)).
25. Püf Noktası: **Nisab-ı Müzakere Kanunu** çıkarılarak meclisin çalışma esasları ve iç tüzüğü belirlenmiştir.
26. Püf Noktası: İçkiyi yasaklayan **Men-i Müskirat Kanunu** ve israfı önleyen **Men-i İsrafat Kanunu** çıkarılmıştır. Bunlar meclisin sosyal hayatla da ilgilendiğini gösterir.
27. Püf Noktası: İlk anayasa olan **Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (1921 Anayasası)** kabul edilmiştir. Bu anayasa kısa ve özdür, savaş şartlarında hazırlanmıştır.
28. Şifreleme: 1921 Anayasası'nın özü: **E.G.E.M.E.N.** (**E**gemenlik kayıtsız şartsız milletindir, **G**üçler birliği ilkesi, **E**... (Türkiye Devleti **E**sas olarak Meclis tarafından yönetilir), **M**eclis Hükümeti Sistemi, **E**n temel haklar belirtilmemiştir, **N**... (Laik değildir)).
29. Püf Noktası: 1921 Anayasası, Osmanlı'dan kalan Kanun-i Esasi'yi tamamen ortadan kaldırmamıştır. Çelişmeyen maddeleri yürürlükte kalmıştır (**Çift Anayasalı Dönem**).
30. Püf Noktası: **Başkomutanlık Kanunu (5 Ağustos 1921)**, Kütahya-Eskişehir Savaşları'ndaki yenilgi üzerine çıkarılmıştır. Meclis, tüm yetkilerini 3 aylığına Mustafa Kemal'e devretmiştir.
31. Şifreleme: Başkomutanlık Kanunu'nun amacı: **Y.E.T.K.İ.** (**Y**enilgiyi durdurmak, **E**... (Orduyu **E**tkili yönetmek), **T**ek elden komuta, **K**ararları hızlandırmak, **İ**nisiyatif almak).
32. Püf Noktası: Mustafa Kemal, Başkomutanlık yetkisiyle ilk olarak **Tekalif-i Milliye Emirleri**'ni (Milli Yükümlülükler) yayınlamıştır. Bu emirlerle ordunun ihtiyaçları halktan karşılanmıştır.
33. Şifreleme: Tekalif-i Milliye Emirleri: **O.R.D.U.Y.A.** (**O**tomobil lastiği, **R**... (Her türlü **R**enk kumaş), **D**emirci, dökümcü, **U**laşım aracı, **Y**iyecek, giyecek, **A**karyakıt).
34. Püf Noktası: **İstiklal Marşı**, 12 Mart 1921'de milli marş olarak kabul edilmiştir. Yarışmayı Maarif Vekaleti (Eğitim Bakanlığı) düzenlemiştir.
35. Şifreleme: İstiklal Marşı süreci: **M.A.R.Ş.** (**M**ehmet Akif Ersoy yazdı, **A**li Rıfat Çağatay ilk bestecisi, **R**... (Maarif Vekili Hamdullah Suphi Tanrıöver mecliste okudu), **Ş**... (Kahraman Ordumuza **Ş**erefle ithaf edildi)). Günümüzdeki beste Osman Zeki Üngör'e aittir.
36. Püf Noktası: I. TBMM'ye karşı çıkan isyanlar dört grupta toplanır: Doğrudan İstanbul Hükümeti'nin çıkardığı, İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletleri'nin kışkırttığı, Kuva-yı Milliyecilerin çıkardığı ve Azınlıkların çıkardığı isyanlar.
37. Şifreleme: Doğrudan İstanbul Hükümeti'nin çıkardığı isyanlar: **A.K.** (**A**hmet Anzavur Ayaklanması, **K**uva-yı İnzibatiye (Halifelik Ordusu)).
38. Püf Noktası: **Kuva-yı İnzibatiye**, TBMM'ye karşı kurulan ve "Halifelik Ordusu" olarak bilinen askeri güçtür.
39. Şifreleme: İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletleri'nin kışkırttığı isyanlar: **B.O.Z.K.I.R.** (**B**olu, **O**... (Konya, **O**psiyonel), **Z**... (**Z**ile, Yozgat), **K**oçgiri, **I**... (Afyon, **I**sparta), **R**... (**R**efahiye)).
40. Püf Noktası: Bu isyanların temel amacı, Boğazlar bölgesini güvende tutmak ve Milli Mücadele'yi engellemektir. Dini duygular ve para vaatleri kullanılmıştır.
41. Şifreleme: Eski Kuva-yı Milliyecilerin çıkardığı isyanlar: **Ç.E.D.** (**Ç**erkez Ethem, **E**... (**E**ge'de), **D**emirci Mehmet Efe). Temel nedenleri, düzenli orduya katılmak istememeleri ve otorite altına girmeyi reddetmeleridir.
42. Şifreleme: Azınlıkların çıkardığı isyanlar: **E.R.** (**E**rmeni İsyanları (Doğu'da), **R**um (Pontus) İsyanları (Karadeniz'de)). Amaçları bağımsız devlet kurmaktır.
43. Püf Noktası: İsyanların bastırılması, Kurtuluş Savaşı'nın uzamasına, kardeş kanı dökülmesine ve kaynakların boşa harcanmasına neden olmuştur. Ancak TBMM'nin otoritesini artırmıştır.
44. Püf Noktası: **Sevr Antlaşması (10 Ağustos 1920)**, I. Dünya Savaşı'nı bitiren son barış antlaşmasıdır. Osmanlı için bir ölüm fermanıdır.
45. Şifreleme: Sevr Antlaşması'nı imzalayanlar: **H.A.D.İ.** (**H**adi Paşa, **A**... (Rıza Tevfik Bölükbaşı), **D**... (**D**amat Ferit Paşa Hükümeti), **İ**... (**İ**mzalayan heyet Saltanat Şurası)).
46. Püf Noktası: Sevr Antlaşması, Mebusan Meclisi tarafından onaylanmadığı için **hukuken geçersizdir (ölü doğmuş bir antlaşmadır)**.
47. Püf Noktası: TBMM, Sevr Antlaşması'nı imzalayanları ve onaylayanları vatan haini ilan etmiştir.
48. Şifreleme: TBMM'nin Sevr'e tepkisi: **Y.O.K.** (**Y**ok saydı, **O**naylamadı, **K**abul edenleri vatan haini saydı).
49. Şifreleme: İsyanlara karşı alınan önlemler: **F.İ.Y.A.S.K.O.** (**F**etva (Rıfat Börekçi), **İ**stiklal Mahkemeleri, **Y**... (**Y**argı gücü), **A**nadolu Ajansı (propaganda), **S**eyyar Müfrezeler, **K**anun (Hıyanet-i Vataniye), **O**... (**O**toriteyi sağlama)).
50. Püf Noktası: Bilecik Görüşmesi, İstanbul Hükümeti'nin (Tevfik Paşa Hükümeti) TBMM'nin gücünü resmen tanıdığı ilk olaydır.
51. Püf Noktası: I. TBMM'de siyasi partiler olmasa da fikir ayrılıkları nedeniyle gruplar oluşmuştur.
52. Şifreleme: Meclisteki Gruplar: **M.İ.T.H.A.T.** (**M**üdafaa-i Hukuk Grubu, **İ**stiklal Grubu, **T**esanüt Grubu, **H**alk Zümresi, **A**... (Islah**a**t Grubu), **T**... (**T**anımlanmamış diğer vekiller)).
53. Püf Noktası: **Müdafaa-i Hukuk Grubu**, Mustafa Kemal'in liderliğindeki gruptur ve meclisin en etkili gücüdür. Sonradan Cumhuriyet Halk Fırkası'na dönüşecektir.
54. Püf Noktası: **İkinci Grup**, Müdafaa-i Hukuk Grubu'na en sert muhalefeti yapan gruptur. Meclis denetiminin artmasını ve yetkilerin tek kişide toplanmamasını savunmuşlardır.
55. Şifreleme: İkinci Grubun temel eleştirileri: **O.T.O.R.İ.T.E.** (**O**rdu siyasete karışmasın, **T**ek adamlığa karşıyız, **O**lağanüstü yetkiler süreli olsun, **R**... (**R**esmiyet ve denetim artsın), **İ**nkılaplar için acele edilmesin, **T**... (**T**BMM'nin üstünlüğü korunsun), **E**... (**E**gemenlik tek kişide toplanmasın)).
56. Püf Noktası: Gruplar arasındaki temel ayrılık konuları, Başkomutanlık Kanunu'nun süresi, inkılapların zamanlaması ve meclis-hükümet ilişkileridir.
57. Püf Noktası: I. TBMM'nin yaptığı tek inkılap **Saltanatın Kaldırılması**'dır (1 Kasım 1922).
58. Şifreleme: Saltanatın Kaldırılma Nedenleri: **L.O.Z.A.N.** (**L**ozan'a İstanbul Hükümeti'nin de davet edilmesi, **O**smanlı'nın resmen sona erdirilmesi, **Z**... (**Z**aten fiilen yok olması), **A**... (**A**rtık milli egemenlikle çelişmesi), **N**... (**N**ihai hedef olması)).
59. Püf Noktası: Saltanatın kaldırılmasıyla laiklik yolunda ilk büyük adım atılmış, devlet başkanlığı ve rejim sorunu ortaya çıkmıştır.
60. Püf Noktası: Halifelik, saltanattan ayrılarak devam ettirilmiştir. Amaç, kamuoyundan gelebilecek tepkileri azaltmak ve birliği korumaktır. Son Osmanlı Padişahı Vahdettin ülkeyi terk etmiş, TBMM de Abdülmecid Efendi'yi halife seçmiştir.
61. Şifreleme: TBMM'nin Halifeyi Seçme Amacı: **K.O.N.T.R.O.L.** (**K**amuoyunu yatıştırmak, **O**toritesini göstermek, **N**... (**N**üfuzunu kullanmak), **T**epkileri azaltmak, **R**... (İngilizlerin **R**olünü kırmak), **O**... (Halifeliğin siyasi **O**toritesini bitirmek), **L**iderliğini pekiştirmek).
62. Püf Noktası: I. TBMM, Lozan Antlaşması'nı onayladıktan sonra yıpranmış olduğu ve inkılapları yapacak kadroya sahip olmadığı gerekçesiyle seçim kararı alarak görevini tamamlamıştır.
63. Püf Noktası: I. TBMM'de ilk İcra Vekilleri Heyeti (Hükümet) Başkanı **Mustafa Kemal Paşa**, ilk Maarif Vekili (Eğitim Bakanı) **Dr. Rıza Nur**, ilk Sıhhiye Vekili (Sağlık Bakanı) **Dr. Adnan Adıvar**, ilk Genelkurmay Başkanı ise **İsmet (İnönü)** Bey'dir.
64. Şifreleme: İlk İcra Vekilleri Heyeti: **B.E.S.M.E.L.E.** (**B**ekir Sami Bey (Hariciye), **E**... (İsm**e**t Bey (Erkan-ı Harbiye)), **S**... (**S**ıhhiye - Dr. Adnan Adıvar), **M**ustafa Kemal (Başkan), **E**... (**E**konomi-Yusuf Kemal Tengirşenk), **L**... (Ad**l**iye-Celalettin Arif Bey), **E**... (**E**ğitim-Dr. Rıza Nur)).
65. Püf Noktası: Meclis, **Gazi** unvanını Sakarya Meydan Muharebesi'nden sonra Mustafa Kemal'e vermiştir.
66. Şifreleme: I. TBMM'nin Dış Politikası: **T.A.M.** (**T**am bağımsızlık, **A**... (Uluslararası **A**ntlaşmalara saygı), **M**isak-ı Milli'yi gerçekleştirmek).
67. Püf Noktası: "Egemenlik Kayıtsız Şartsız Milletindir" maddesi, hem yeni devletin temel felsefesini ortaya koymuş hem de rejimin cumhuriyet olacağının ilk sinyalini vermiştir.
68. Şifreleme: I. TBMM'nin Yaptıkları: **S.A.V.A.Ş.** (**S**altanatı kaldırdı, **A**nayasa yaptı, **V**atanı kurtardı, **A**ntlaşmalar imzaladı, **Ş**... (**Ş**anlı bir direniş örgütledi)).
69. Püf Noktası: I. TBMM, fedakar ve kahraman bir meclistir; ulusal egemenliği her şeyin üstünde tutmuştur.
70. Şifreleme: I. TBMM'nin Sona Erme Nedenleri: **Y.I.P.R.A.N.D.I.** (**Y**ıpranması, **I**nkılaplara uygun olmaması, **P**... (**P**artileşme ihtiyacı), **R**... (**R**adikal kararların gerekliliği), **A**... (**A**rtık savaşın bitmesi), **N**... (**N**üfusun yenilenme isteği), **D**... (**D**aha dinamik bir meclis ihtiyacı), **I**... (**I**slahatçı ruhtan yoksun olması).