İçereği Atla
Parşömen Cilt X (Tam Sürüm): Atatürk İlkeleri ve İnkılapları

Parşömen: Cilt X

Atatürk İlkeleri ve İnkılapları

1. Püf Noktası: Atatürk'ün 6 temel ilkesi, birbiriyle sıkı sıkıya bağlıdır ve bir bütün oluşturur. Birini diğerinden ayırmak mümkün değildir.
2. Püf Noktası: **Cumhuriyetçilik**, devlet yönetiminde milli egemenliğin, seçimin ve demokrasinin temel alınmasıdır. Bütün diğer ilkelerin güvencesidir.
3. Şifreleme: Cumhuriyetçilik anahtar kelimeleri: **S.O.S.** (**S**eçim, **O**y, **S**iyasal Partiler). Ayrıca: Ulusal Egemenlik, Meclis, Anayasa.
4. Püf Noktası: **Milliyetçilik**, din, dil, ırk ayrımı yapmadan, ortak bir vatan ve tarih üzerinde yaşayan, kader birliği yapmış insan topluluğunu ifade eder. Akılcı, birleştirici ve laiktir; ırkçı değildir.
5. Şifreleme: Milliyetçilik anahtar kelimeleri: **TAM BAĞIMSIZLIK** (**T**ürk Tarih/Dil Kurumu, **A**... (Ortak **A**maç), **M**illi Birlik, **B**ağımsızlık, **A**... (Kapitülasyonların kaldırılması), **Ğ**... (Ortak **Ğ**eçmiş), **I**... (Vatanın **I**sısı), **M**isak-ı Milli, **S**... (**S**ınırların korunması), **I**... (**I**stiklal), **Z**... (**Z**afer), **L**... (Ulusa**l** menfaat), **I**... (**I**nkılaplar), **K**abotaj Kanunu).
6. Püf Noktası: **Halkçılık**, kanun önünde herkesin eşit olması, hiçbir kişiye, aileye veya sınıfa ayrıcalık tanınmamasıdır. Sosyal adalet ve sosyal devlet ilkesini savunur.
7. Şifreleme: Halkçılık anahtar kelimeleri: **E.Ş.İ.T.** (**E**şitlik, **Ş**... (Sosyal **Ş**artların iyileştirilmesi), **İ**mtiyazların kaldırılması, **T**opluma hizmet). Ayrıca: Aşar'ın kaldırılması, Medeni Kanun, Soyadı Kanunu.
8. Püf Noktası: **Devletçilik**, özel sektörün yetersiz kaldığı alanlarda, özellikle büyük sanayi yatırımlarının devlet eliyle yapılmasıdır. Bir karma ekonomi modelidir, sosyalizm veya komünizm değildir.
9. Püf Noktası: Devletçilik, 1929 Dünya Ekonomik Krizi'nin etkisiyle zorunlu olarak uygulanmaya başlanmıştır.
10. Şifreleme: Devletçilik anahtar kelimeleri: **FABRİKA** (**F**abrikalar, **A**... (Sanayi **A**lanında yatırımlar), **B**ankalar (Sümerbank, Etibank), **R**... (Ekonomik **R**eformlar), **İ**... (**İ**ktisadi planlama), **K**... (**K**alkınma Planları), **A**... (**A**ğır Sanayi).
11. Püf Noktası: **Laiklik**, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması, devletin tüm dinlere eşit mesafede durması ve hukukun dine değil, akla ve bilime dayanmasıdır. Din ve vicdan özgürlüğünün güvencesidir.
12. Şifreleme: Laiklik anahtar kelimeleri: **A.K.I.L.** (**A**kılcılık ve Bilimsellik, **K**... (Hukukun **K**aynağının ilahi olmaması), **İ**... (**İ**nanç özgürlüğü), **L**... (**L**iyakat). Ayrıca: Halifeliğin kaldırılması, Medreselerin kapatılması, Tekke ve Zaviyelerin kapatılması.
13. Püf Noktası: **İnkılapçılık**, eskiyen, işlevini yitirmiş kurumların yerine çağın gereklerine uygun, modern kurumların getirilmesidir. Sürekli ilerlemeyi ve dinamizmi ifade eder.
14. Püf Noktası: İnkılapçılık, diğer tüm ilkelerin yaşamasını ve gelişmesini sağlayan dinamik ilkedir.
15. Püf Noktası: **Bütünleyici İlkeler**, 6 temel ilkenin doğal sonuçlarıdır. Bunlar: Milli Egemenlik, Milli Bağımsızlık, Milli Birlik ve Beraberlik, Yurtta Sulh Cihanda Sulh, Akılcılık ve Bilimsellik, Çağdaşlaşma ve Batılılaşmadır.
16. Püf Noktası: Milli Egemenlik **Cumhuriyetçiliğin**, Milli Bağımsızlık ise **Milliyetçiliğin** temelini oluşturur.
17. Püf Noktası: "Yurtta Sulh, Cihanda Sulh" ilkesi, Atatürk'ün dış politika felsefesinin özetidir.
18. Püf Noktası: **Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)**, laikliğin ilk adımı ve cumhuriyetin habercisidir. Lozan'a ikili davet, süreci hızlandırmıştır.
19. Püf Noktası: Saltanat kaldırılınca ortaya çıkan rejim ve devlet başkanlığı sorunu **Cumhuriyet'in İlanı (29 Ekim 1923)** ile çözülmüştür.
20. Püf Noktası: Cumhuriyetin ilanıyla **Meclis Hükümeti** sisteminden **Kabine Sistemi**'ne geçilmiştir.
21. Püf Noktası: **Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)**, laikleşmenin en büyük adımıdır ve ulusal egemenliği pekiştirmiştir.
22. Şifreleme: 3 Mart 1924 Devrim Yasaları: **H.E.Ş.T.** (**H**alifeliğin Kaldırılması, **E**rkan-ı Harbiye Vekaleti'nin Kaldırılması, **Ş**er'iye ve Evkaf Vekaleti'nin Kaldırılması, **T**evhid-i Tedrisat Kanunu).
23. Püf Noktası: Erkan-ı Harbiye Vekaleti'nin kaldırılarak yerine Genelkurmay Başkanlığı'nın kurulması **ordunun siyasetten ayrılmasını** sağlamıştır.
24. Püf Noktası: 1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye) savaş döneminde hazırlanmış kısa bir anayasadır. 1924 Anayasası ise Cumhuriyet'in ilk temel anayasasıdır.
25. Püf Noktası: Atatürk'ün 6 ilkesi 1924 Anayasası'na **1937** yılında eklenmiştir.
26. Püf Noktası: Çok partili hayata geçiş denemeleri (Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Serbest Cumhuriyet Fırkası) toplumun henüz hazır olmaması ve rejim karşıtı isyanlar nedeniyle başarısız olmuştur.
27. Püf Noktası: Terakkiperver Fırka, **Şeyh Sait İsyanı**; Serbest Fırka'nın kapatılmasından sonra ise **Menemen Olayı** yaşanmıştır.
28. Şifreleme: Kadınlara Siyasi Hakların Verilmesi (Kronolojik): **B.M.V.** (1930 - **B**elediye, 1933 - **M**uhtarlık, 1934 - **V**ekillik). Bu, Halkçılık ilkesinin bir gereğidir.
29. Püf Noktası: Hukuk alanındaki en büyük devrim **Türk Medeni Kanunu'dur (1926)**.
30. Püf Noktası: Medeni Kanun, **İsviçre**'den alınmıştır. Sebebi; laik, modern, akılcı ve pratik olmasıdır.
31. Püf Noktası: Medeni Kanun ile Patrikhane'nin ve konsoloslukların mahkeme yetkileri sona ermiş, hukuk birliği sağlanmıştır.
32. Püf Noktası: **ÇOK ÖNEMLİ:** Medeni Kanun kadınlara sosyal ve ekonomik eşitlik getirmiş, **siyasi hak (seçme-seçilme) getirmemiştir.**
33. Püf Noktası: Diğer kanunlar da Avrupa'dan alınmıştır: Ceza Kanunu (İtalya), Ticaret Kanunu (Almanya). Bu, hukukun laikleştiğini gösterir.
34. Püf Noktası: **Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924)** ile eğitimde ikilik (medrese-mektep) son bulmuş, tüm okullar Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlanmıştır.
35. Püf Noktası: Tevhid-i Tedrisat, **laik, milli ve çağdaş** bir eğitim sisteminin temelini atmıştır. Milliyetçilik ve Laiklik ilkeleriyle doğrudan ilgilidir.
36. Püf Noktası: **Harf İnkılabı (1 Kasım 1928)**, okuma-yazmayı kolaylaştırarak eğitim seferberliğini başlatmıştır.
37. Püf Noktası: Yeni harfleri halka öğretmek için **Millet Mektepleri** açılmıştır.
38. Püf Noktası: **Türk Tarih Kurumu (TTK)** ve **Türk Dil Kurumu (TDK)**, **milliyetçilik** ilkesi doğrultusunda milli kimliği ve bilinci güçlendirmek için kurulmuştur.
39. Püf Noktası: TTK, İslamiyet öncesi Türk tarihini de araştırarak ümmetçi tarih anlayışını yıkmayı; TDK ise Türkçeyi yabancı dillerin etkisinden kurtarmayı amaçlamıştır.
40. Püf Noktası: **Üniversite Reformu** ile eski Darülfünun, modern bir yapıya kavuşturularak **İstanbul Üniversitesi** adını almıştır.
41. Püf Noktası: **Şapka ve Kıyafet Kanunu (1925)**, topluma çağdaş bir görünüm kazandırmak ve toplumsal eşitliği simgelemek için çıkarılmıştır.
42. Püf Noktası: **Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması (1925)**, laikliği ve toplumsal birliği güçlendiren, din istismarını önlemeyi amaçlayan radikal bir adımdır.
43. Püf Noktası: **Soyadı Kanunu (1934)**, hem resmi işlerdeki karışıklığı gidermiş hem de "Ağa, Paşa, Hacı" gibi sosyal ayrıcalık belirten unvanları kaldırarak **Halkçılık** ilkesini pekiştirmiştir.
44. Püf Noktasi: Takvim, saat ve ölçülerdeki değişikliklerin temel amacı, Batı dünyasıyla **sosyal ve ticari entegrasyonu** sağlamaktır.
45. Püf Noktası: Hafta tatilinin Cuma'dan Pazar'a alınması da yine uluslararası ticari ilişkileri kolaylaştırma amacını taşır.
46. Püf Noktası: Sağlık alanında Hıfzıssıhha Enstitüsü'nün kurulması, topluma verilen önemi ve sosyal devlet anlayışını gösterir.
47. Püf Noktası: **İzmir İktisat Kongresi (1923)**, milli ekonominin temellerini atmıştır. Burada alınan kararlara **Misak-ı İktisadi (Ekonomi Andı)** denir.
48. Püf Noktası: Kongrede liberal bir politika benimsenmiş ancak devletin yol gösterici olması kararlaştırılmıştır.
49. Püf Noktası: Tarım alanındaki en büyük devrim, köylünün üzerindeki ağır yük olan **Aşar (Öşür) Vergisi'nin kaldırılmasıdır (1925)**. Bu, **Halkçılık** ilkesinin en net uygulamasıdır.
50. Püf Noktası: **Kabotaj Kanunu (1 Temmuz 1926)** ile Türk limanlarında gemi işletme hakkı Türklere verilmiştir. Bu, **Milliyetçilik** ve tam bağımsızlık ilkesinin bir gereğidir.
51. Püf Noktası: **Teşvik-i Sanayi Kanunu**, özel sermayeyi teşvik etse de 1929 Krizi nedeniyle başarısız olmuş ve bu durum **Devletçilik** ilkesine geçişi zorunlu kılmıştır.
52. Püf Noktası: İlk özel banka **İş Bankası**'dır. **Sümerbank** ve **Etibank** ise devletçilik politikasıyla kurulan önemli sanayi ve maden bankalarıdır.
53. Püf Noktası: I. ve II. Beş Yıllık Sanayi Planları ile demir-çelik, tekstil, cam gibi alanlarda büyük fabrikalar kurulmuştur.
54. Püf Noktası: Atatürk'ün dış politikasının temeli **tam bağımsızlık** ve "**Yurtta Sulh, Cihanda Sulh**" ilkesidir.
55. Püf Noktası: **Lozan Antlaşması (1923)**, yeni Türk devletinin bağımsızlığının ve sınırlarının uluslararası alanda tanındığı tapu senedidir.
56. Püf Noktası: Dış politikada çözülemeyen tek büyük sorun **Musul (Irak Sınırı)** olmuştur. İngiltere ile yaşanan bu sorun, Şeyh Sait İsyanı nedeniyle aleyhimize sonuçlanmıştır.
57. Püf Noktası: Nüfus Mübadelesi sorunu **Yunanistan** ile yaşanmış ve çözülmüştür.
58. Püf Noktası: Türkiye, Milletler Cemiyeti'ne dünya barışına katkı sağlamak için **1932**'de üye olmuştur.
59. Şifreleme: **Balkan Antantı (1934)**, batı sınırını güvence altına almak için kurulmuştur. Üyeleri: **T.A.Y.Y.a.R.** (**T**ürkiye, **Y**unanistan, **Y**ugoslavya, **R**omanya).
60. Püf Noktası: Arnavutluk İtalya'dan, Bulgaristan ise yayılmacı politika izlediğinden Balkan Antantı'na katılmamıştır.
61. Püf Noktası: **Montrö Boğazlar Sözleşmesi (1936)**, Lozan'da çözülemeyen Boğazlar sorununu Türkiye lehine çözen muhteşem bir diplomatik zaferdir.
62. Püf Noktası: Montrö ile Boğazların tam egemenliği Türkiye'ye geçmiş ve Boğazlar Komisyonu kaldırılmıştır.
63. Şifreleme: **Sadabat Paktı (1937)**, doğu sınırını güvence altına almak için kurulmuştur. Üyeleri: **İ.R.A.N. A.T.I.** (**İ**ran, **A**fganistan, **T**ürkiye, **I**rak).
64. Püf Noktası: Suriye, Hatay sorunu nedeniyle Sadabat Paktı'na katılmamıştır.
65. Püf Noktası: **Hatay Sorunu**, Atatürk'ün hayatının son dönemlerinde en çok uğraştığı milli davadır.
66. Püf Noktası: Atatürk, "Hatay benim şahsi meselemdir" diyerek konuya verdiği önemi belirtmiştir.
67. Püf Noktası: Hatay, önce bağımsız bir devlet olmuş (Hatay Cumhuriyeti), ardından kendi meclisinin kararıyla **1939**'da anavatana katılmıştır.
68. Püf Noktası: Atatürk, Hatay'ın anavatana katıldığını görememiştir. Bu, onun vizyonunun ve politikasının bir zaferidir.
69. Püf Noktası: Atatürk dönemi Türk dış politikası maceracı değil, barışçıl, akılcı ve gerçekçidir.
70. Püf Noktası: Tüm ilke ve inkılapların nihai hedefi, milli egemenliğe dayalı, tam bağımsız, laik ve çağdaş bir Türk devleti yaratmak ve onu muasır medeniyetler seviyesinin üzerine çıkarmaktır.